18 lutego 2023 |
Spis treści
Warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbycia reszty kary pozbawienia wolności – wprowadzenie
Warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbycia reszty kary pozbawienia wolności. Czy całość kary pozbawienia wolności muszę odbyć? Czy istnieje możliwość wcześniejszego wyjścia na wolność? Z takimi pytaniami ze strony moich klientów odbywających w więzieniu wyrok pozbawienia wolności spotkałem się nie raz. Odpowiedź jest pozytywna – tak, istniej możliwość wcześniejszego opuszczenia zakładu karnego. Czy łatwo skorzystać z tego dobrodziejstwa? Jakie warunki należy spełnić, aby móc wcześniej opuścić więzienie? O tym w niniejszym wpisie.
Z uwagi na dynamikę zmian legislacyjnych, niniejszy wpis dotyczyć będzie stanu prawnego na dzień 14.03.2023 (wejście w życie kolejnych zmian kodeksu karnego).
Warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbycia reszty kary pozbawienia wolności – przesłanki
O warunkowym zwolnieniu z odbycia reszty kary pozbawienia wolności mówią art. 77-82 kodeksu karnego. Zgodnie z art. 77 § 1 kodeksu karnego – Skazanego na karę pozbawienia wolności sąd może warunkowo zwolnić z odbycia reszty kary tylko wówczas, gdy jego postawa, właściwości i warunki osobiste, okoliczności popełnienia przestępstwa oraz zachowanie po jego popełnieniu i w czasie odbywania kary uzasadniają przekonanie, że skazany po zwolnieniu będzie stosował się do orzeczonego środka karnego lub zabezpieczającego i przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa.
Z powyższego przepisu wynikają następujące przesłanki:
- skazany musi zostać na karę pozbawienia wolności (warunkowe przedterminowe zwolnienie nie obejmuje skazanych, wobec których zarządzono wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności w zamian za nieuiszczoną grzywnę lub niewykonaną karę ograniczenia wolności);
- postawa, właściwości i warunki osobiste – uzasadniają przekonanie, że skazany po zwolnieniu będzie stosował się do orzeczonego środka karnego lub zabezpieczającego i przestrzegał porządku prawnego;
- okoliczności popełnienia przestępstwa oraz zachowanie po jego popełnieniu i w czasie odbywania kary – uzasadniają przekonanie, że skazany po zwolnieniu będzie stosował się do orzeczonego środka karnego lub zabezpieczającego i przestrzegał porządku prawnego.
Warunkowe zwolnienie z odbycia reszty kary pozbawienia wolności nie ma zastosowania do osób ukaranych karą aresztu za wykroczenie. Z instytucji warunkowego zwolnienia z odbycia reszty kary pozbawienia wolności może skorzystać osoba skazana na karę aresztu wojskowego. Dla skorzystania z warunkowego przedterminowego zwolnienia z odbywania reszty kary pozbawienia wolności nie ma znaczenia charakter przestępstwa, za które sprawca odbywa karę pozbawienia wolności. Z uwagi na „warunkowość” zwolnienia, łączy się ono z wyznaczonym przez sąd okresem próby, który jest swoistego rodzaju „straszakiem” dla skazanego – w przypadku popadnięcia w konflikt z prawem lub niestosowania się do nałożonych na niego obowiązków (w tym współpracy z kuratorem sądowym) warunkowe zwolnienie zostanie odwołane. Warunkowe zwolnienie z odbycia reszty kary pozbawienia wolności jest fakultatywne – sąd może, ale nie musi uwzględnić wniosku. Sąd rozpoznający wniosek musi nabrać przekonania, że skazany, po zwolnieniu go z więzienia, będzie stosował się do orzeczonego środka karnego lub zabezpieczającego i przestrzegał porządku prawnego.
Dożywotnie pozbawienie wolności a warunkowe przedterminowe zwolnienie
Wymierzając karę dożywotniego pozbawienia wolności sprawcy za czyn popełniony przez niego po prawomocnym skazaniu za przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu, wolności, wolności seksualnej, bezpieczeństwu powszechnemu lub za przestępstwo o charakterze terrorystycznym na karę dożywotniego pozbawienia wolności albo karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 20 lat, sąd może orzec zakaz warunkowego zwolnienia. (art. 77 § 3 kodeksu karnego)
Wymierzając karę dożywotniego pozbawienia wolności, sąd może orzec zakaz warunkowego zwolnienia sprawcy, jeżeli charakter i okoliczności czynu oraz właściwości osobiste sprawcy wskazują, iż jego pozostawanie na wolności spowoduje trwałe niebezpieczeństwo dla życia, zdrowia, wolności lub wolności seksualnej innych osób. (art. 77 § 4 kodeksu karnego)
Okres próby
W razie warunkowego zwolnienia czas pozostały do odbycia kary stanowi okres próby, który jednak nie może być krótszy niż 2 lata ani dłuższy niż 5 lat.
- Jeżeli skazanym jest osoba określona w art. 64 § 2 kodeksu karnego lub art. 64a kodeksu karnego, okres próby nie może być krótszy niż 3 lata.
- W razie warunkowego zwolnienia z kary pozbawienia wolności w wymiarze 25 lat lub surowszym okres próby wynosi 10 lat.
- W razie warunkowego zwolnienia z kary dożywotniego pozbawienia wolności okres próby trwa dożywotnio.
Warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbycia reszty kary pozbawienia wolności a zachowanie skazanego
Dla otrzymania warunkowego przedterminowego zwolnienia z pozostałej kary pozbawienia wolności istotne jest zachowanie skazanego – po popełnieniu przestępstwa i w czasie odbywania kary. Zaznaczyć należy, iż zachowanie poprawne – standardowe jest niewystarczające !!! Więzień obowiązany jest przestrzegać regulaminu więziennego i poleceń osób uprawnionych do ich wydawania. „Do zwolnienia nie wystarczy, że odbywając karę, skazany zachowuje się poprawnie. Zachowanie poprawne w zakładzie karnym nie jest niczym nadzwyczajnym, ale normalnym postępowaniem osoby odbywającej karę pozbawienia wolności.” [Postanowienie SA w Krakowie z 5.03.2012 r., II AKzw 84/12]
„Dla stwierdzenia pozytywnej prognozy kryminalnej potrzebne jest postępowanie skazanego w zakładzie karnym powyżej normy wyrażającej się biernym podporządkowaniem się wymaganiom stawianym osobom odbywającym karę, a to aktywność skazanego w dążeniu do wykazania gotowości respektowania zasad współżycia w społeczeństwie” [Postanowienie SA w Krakowie z 8.03.2012 r., II AKzw 113/12]
Czy kara dyscyplinarna przekreśla starania o warunkowe przedterminowe zwolnienie z pozostałej kary pozbawienia wolności?
Nie. Fakt ukarania w więzieniu karą dyscyplinarną skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności nie upoważnia sądu penitencjarnego do wywiedzenia jednoznacznych negatywnych wniosków co do zachowania skazanego w przyszłości na wolności. Ocena zachowania skazanego w czasie odbywania kary pozbawienia wolności nie może się opierać na jednostkowych (jednorazowych) sytuacjach – sąd musi wziąć pod uwagę całość zachowania skazanego.
Czy przynależność skazanego do podkultury więziennej tzw. „grypsera” przekreśla starania o warunkowe przedterminowe zwolnienie z pozostałej kary pozbawienia wolności?
Nie. „Skoro skazany dobrze sprawuje się w trakcie odbywania kary, to jedynie deklarowany udział w podkulturze więziennej, bez bliższego rozważenia treści i uwarunkowań tego zachowania, nie może przekreślać możliwości postawienia pozytywnej prognozy kryminologicznej. Zwłaszcza, kiedy uwzględni się okoliczność, że skazany po raz pierwszy odbywa karę pozbawienia wolności, a zatem nie jest recydywistą penitencjarnym i do tej pory nie dostrzeżono u niego żadnych negatywnych zachowań, związanych z omawianą przynależnością subkulturową. […] Należy podkreślić, iż skazany jest systematycznie nagradzany, a poza tym nie został ani razu ukarany dyscyplinarnie. Jeden raz przeprowadzono z nim dyscyplinującą rozmowę za wykonywanie ćwiczeń sportowych (pompek) w celi mieszkalnej. Skazany przestrzega regulaminu, jest bardzo grzeczny i prezentuje właściwy stosunek do przełożonych, dobrze też układa sobie relacje ze współosadzonymi, nie przejawia tendencji do dominacji czy agresji. I choć należy do podkultury więziennej „grypsujących”, to jednak nie zostały odnotowane negatywne przejawy na tym tle.” [Postanowienie SA w Szczecinie z 25.10.2011 r., II AKzw 808/11]
Po jakim czasie można warunkowo zwolnić skazanego?
Jeżeli skazany odbywa karę pozbawienia wolności można zwolnić go warunkowo z odbycia reszty kary pozbawienia wolności:
- po odbyciu co najmniej połowy kary;
- przy karze pozbawienia wolności co najmniej 25 lat – po odbyciu co najmniej 15 lat kary;
- przy recydywie (art. 64 § 1 kodeksu karnego) – po odbyciu 2/3 kary;
- przy multirecydywie (art. 64 § 2 kodeksu karnego) oraz w zakresie art. 64a kodeksu karnego – po odbyciu 3/4 kary;
- przy karze dożywotniego pozbawienia wolności – po odbyciu 30 lat kary;
- Skazanego można, niezależnie od warunków określonych w art. 78 § 1 lub 2 kodeksu karnego, zwolnić warunkowo po odbyciu 25 lat pozbawienia wolności.
Kto może złożyć wniosek o warunkowe zwolnienie z odbycia reszty kary pozbawienia wolności ?
Wniosek o warunkowe zwolnienie z odbycia reszty kary pozbawienia wolności może złożyć skazany lub jego obrońca, dyrektor zakładu karnego w którym skazany przebywa, sądowy kurator zawodowy lub prokurator. Sprawa może toczyć się też „z urzędu”. Posiedzenie w przedmiocie warunkowego zwolnienia odbywa się w zakładzie karnym, względnie – jeżeli skazany przebywa na wolności np. uzyskał przerwę w karze – w sądzie penitencjarnym, którym jest sąd okręgowy, właściwy dla miejsca pobytu skazanego. Jeżeli wniosek o warunkowe zwolnienie z reszty kary pozbawienia wolności składa dyrektor zakładu karnego to jednocześnie przesyła on opinię sporządzoną przez administrację zakładu karnego zawierającą w szczególności prognozę kryminologiczno – społeczną o skazanym. W innych przypadkach opinię tę dyrektor zakładu karnego przesyła na żądanie sądu penitencjarnego lub na prośbę skazanego składającego wniosek o warunkowe zwolnienie. Na postanowienie w przedmiocie warunkowego zwolnienia przysługuje zażalenie.
Jeżeli w okresie próby i w ciągu 6 miesięcy od jej zakończenia nie odwołano warunkowego zwolnienia, karę uważa się za odbytą z chwilą warunkowego zwolnienia.
Jeżeli jest prowadzone wobec Ciebie postępowanie w prokuraturze, próbujesz uzyskać korzystne dla siebie rozstrzygnięcie sprawy sądowej, potrzebujesz profesjonalnej pomocy adwokata – zapraszamy do kontaktu. Adwokat Michał Dobies specjalizuje się w prowadzeniu spraw karnych, rodzinnych i spadkowych. Zapraszamy do siedziby głównej Kancelarii Adwokackiej w Warszawie lub Filii Kancelarii w Żurominie.
