Spadek – dziedziczenie ustawowe. Kto dziedziczy spadek po najbliższych?

Spadek – dziedziczenie ustawowe. Wprowadzenie

Każdy z nas, wcześniej czy później zetknie się z takimi pojęciami jak spadek, dziedziczenie ustawowe czy dziedziczenie testamentowe. Jest to nieuniknione, tak jak nieunikniona jest śmierć nasza i naszych bliskich. Pamiętać bowiem należy, że chwilą otwarcia spadku, czyli momentem w którym stajemy się spadkobiercami, jest śmierć spadkodawcy. Czy jednak zawsze moment, w którym dowiemy się, że coś odziedziczyliśmy jest powodem do szczęścia? Czy może pod pojęciem spadek kryje się więcej kłopotów niż korzyści z niego płynących? Co to jest spadek? Jak przebiega dziedziczenie ustawowe? Na te i inne pytania postaram się odpowiedzieć w niniejszym wpisie.

 

Spadek, czyli prawa i obowiązki majątkowe zmarłego

Art. 922 kodeksu cywilnego wskazuje ogólnie co wchodzi w skład spadku po zmarłym. Są to prawa zmarłego unormowane w części ogólnej kodeksu cywilnego np. prawo do naprawienia szkody majątkowej będącej wynikiem naruszenia dóbr osobistych (art. 24 k.c.) a także prawa i obowiązki o charakterze rzeczowym. W ich skład wchodzi chociażby prawo własności (np. nieruchomości, samochody, pieniądze, meble), prawo użytkowania wieczystego, czy służebność gruntowa. Dziedziczymy również prawa i obowiązki ze stosunków zobowiązaniowych np. prawo do odstąpienia od umowy (art. 395 k.c.) Dziedziczeniu podlegają także stany faktyczne np. posiadanie.

 

Spadek – dziedziczenie ustawowe. Co z kredytami spadkodawcy i długami spadkowymi?

Zasadą jest, że śmierć strony umowy (w tym wypadku naszego spadkodawcy) nie wpływa na dalsze istnienie stosunku prawnego. Spadkobiercy wstępują w sytuację prawną spadkodawcy. Innymi słowy, jeżeli jesteśmy spadkobiercami a spadkodawca zaciągnął kredyt w banku, który to do chwili jego śmierci nie został spłacony, to niejako wchodzimy w miejsce spadkodawcy – przejmujemy jego wierzytelności i długi (a więc obowiązek spłacenia kredytu). Co więcej, jesteśmy związani wszystkimi postanowieniami umowy, którą spadkodawca zawarł z bankiem. Jeżeli spadkodawca miał niezapłacone rachunki czy niespłacone pożyczki, również obowiązek ich uregulowania przechodzi na nas.

 

Orzecznictwo:

• Zobowiązanie do zwrotu kredytu wchodzi w skład spadku jako dług, przy czym obejmuje on zarówno raty kredytu wymagalnego jeszcze przed śmiercią kredytobiorcy, jak i raty, które stają się wymagalne po tej chwili. Śmierć kredytobiorcy nie wywołuje zmian w treści umowy kredytowej, a tym samym spadkobiercy zobowiązani są do zwrotu kredytu na zasadach określonych w umowie, z uwzględnieniem przewidzianego harmonogramu spłat, chyba że umowa przewiduje automatyczną wymagalność całości kredytu z chwilą jego śmierci. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11.04.2018 r., V ACa 54/17)
• Następcy prawni wstępują w dokładnie taką samą sytuację prawną i faktyczną, która istniała w chwili śmierci spadkobiercy. Dotyczy to zasadniczo każdego stosunku prawnego, w jakim pozostawała zmarła osoba, w tym również umów obligacyjnych, czyli m.in. umowy pożyczki. […] (wyrok WSA w Krakowie z 17.04.2008 r., I SA/Kr 926/07).

 

Spadek – dziedziczenie ustawowe. Długi spadkowe

Do najpopularniejszych długów spadkowych należą koszty pogrzebu spadkodawcy w ogóle. Rozliczeniu między spadkobiercami będzie podlegać nie tylko koszt ceremonii pogrzebowej, ale również koszty przygotowania zmarłego, zakup dla niego ubrań, zakup trumny, postawienie nagrobka czy koszt stypy. Oczywiście, koszty powyższe muszą być najkrócej mówiąc – rozsądne. Nie mogą odbiegać od wysokości kosztów ponoszonych w danej społeczności.

 

Spadek – dziedziczenie ustawowe. Rodzaje dziedziczenia w polskim prawie

Polskie prawo zna dwa rodzaje dziedziczenia – dziedziczenie na podstawie ustawy oraz dziedziczenie na podstawie testamentu. Dziedziczenie testamentowe ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym, albowiem oddaje ono wolę spadkodawcy co do majątku, który po sobie zostawia.

 

Kto dziedziczy z ustawy? Kolejność dziedziczenia według ustawy i wysokość udziałów

Jeżeli spadkodawca nie pozostawił po sobie ważnego testamentu, dziedziczenie odbywa się zgodnie z kolejnością wskazaną w ustawie (kodeksie cywilnym). Poniżej wskazałem pewien uproszczony schemat dziedziczenia ustawowego.

 

I GRUPA – dzieci i małżonek

W pierwszej kolejności dziedziczą dzieci spadkodawcy oraz małżonek. Dziedziczą w częściach równych jednak część przypadająca dla małżonka nie może być mniejsza niż ¼ całości spadku. (patrz: kazus na dole artykułu) Orzeczenie rozwodu lub separacji wyłącza małżonka od dziedziczenia z ustawy. Niemniej jednak może on dziedziczyć na podstawie testamentu.

 

II GRUPA – małżonek, rodzice spadkodawcy, rodzeństwo spadkodawcy, zstępni rodzeństwa spadkodawcy

W braku zstępnych spadkodawcy czyli dzieci, wnuków, prawnuków – dziedziczą małżonek i rodzice spadkodawcy. Zasadniczo, udział małżonka to ½ a każdego z rodziców spadkodawcy po ¼. Jeżeli nie ma zstępnych spadkodawcy ani małżonka spadkodawcy – cały spadek dziedziczą rodzice spadkodawcy, po połowie. W przypadku gdy do dziedziczenia dochodzą rodzice spadkodawcy, ale żyje tylko jeden z nich to udział zmarłego rodzica dziedziczy rodzeństwo spadkodawcy, w częściach równych. Jeżeli zaś do dziedziczenia dochodzi rodzeństwo spadkodawcy, a któreś z nich nie dożyło otwarcia spadku, lecz pozostawiło po sobie zstępnych – udział spadkowy, który by mu przypadał przypada jego zstępnym (zstępni rodzeństwa spadkodawcy).

 

III GRUPA – dziadkowie spadkodawcy, zstępni dziadków spadkodawcy

W sytuacji gdy: brak zstępnych spadkodawcy, rodziców spadkodawcy, małżonka spadkodawcy, rodzeństwa spadkodawcy i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy, cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy [czyli spadek „odbija w górę” drzewa genealogicznego]. Jeżeli któreś z dziadków nie żyje, część spadku która by mu przypadła przypada jego zstępnym (zstępni dziadka) [czyli spadek „odbija w dół” drzewa genealogicznego]. W przypadku braku zstępnych tego z dziadków, które nie dożyło otwarcia spadku po spadkodawcy, udział mu/jej przypadający przypada pozostałym żyjącym dziadkom, w częściach równych.

 

IV GRUPA – pasierbowie spadkodawcy

W sytuacji gdy, brak małżonka spadkodawcy, krewnych spadkodawcy powołanych do dziedziczenia z ustawy (zstępni, wstępni, rodzeństwo, itd.) spadek przypada pasierbom spadkodawcy.

WARUNEK !!! Pasierb może dziedziczyć tylko, gdy żadne z jego rodziców nie żyje.

 

V GRUPA – gmina, Skarb Państwa

Jeżeli brak powyższych spadkobiorców, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu.

 

 

Pytanie od czytelnika (Pana Jakuba):

Moja mama  Anna 5 lat temu podpisała intercyzcę z ojcem. Podzielili się majątkiem – ojciec wziął 4 samochody, mama – mieszkanie w bloku. 2 miesiące temu mama zmarła, nie sporządziła testamentu. Kto dziedziczy po mamie i w jakie wysokości? Nadmieniam, że mój ojciec żyje, mam jeszcze 2 braci i siostrę.

Odpowiedź:

Podpisanie intercyzy nie wyklucza ojca Pana Jakuba przy dziedziczeniu ustawowym po swojej małżonce. Mając na uwadze uregulowania kodeksu cywilnego, w pierwszej kolejności po zmarłym dziedziczą jego dzieci oraz małżonek, w częściach równych. Niemniej jednak udział, który przypada małżonkowi nie może być mniejszy niż ¼. W opisanej przez Pana Jakuba sytuacji mamy 5 spadkobierców ustawowych (małżonka oraz 4 dzieci). W związku z powyższym małżonek będzie dziedziczył ¼ wartości mieszkania po Pani Annie, dzieci zaś w udziale po 3/16 wartości mieszkania – każde z nich.

 

Kiedy dziedziczymy po dalszej rodzinie? Kiedy dziedziczymy po dziadkach? Zapraszam do lektury niniejszego artykułu.

 

 

Dla stwierdzenia nabycia prawa do spadku konieczne jest zainicjowanie sprawy sądowej o stwierdzenie nabycia spadku, w wyniku której sąd wyda postanowienie. Możliwe jest także udanie się do notariusza celem sporządzenia przez niego aktu poświadczenia dziedziczenia. O wyborze danego rozwiązania decyduje całokształt okoliczności sprawy. Warto przy tym skonsultować się z adwokatem.

 

 

 

Otrzymałeś spadek, ale nie wiesz czy ostatecznie warto go przyjąć czy może lepiej odrzucić? Nie wiesz jak przeprowadzić postępowanie spadkowe? Dziedziczenie ustawowe czy dziedziczenie testamentowe? Kancelaria Adwokacka Adwokat Michał Dobies z siedzibą w Warszawie i Filią w Żurominie oprócz swojej głównej specjalizacji z prawa rodzinnego prowadzi sprawy spadkowe. Zapraszamy do kontaktu.