11 maja 2020 |
Spis treści
Sądowe stwierdzenie nabycia spadku – wprowadzenie
Z chwilą otwarcia spadku tj. z chwilą śmierci spadkodawcy, jako spadkobiercy zaczynamy się zastanawiać co zrobić ze spadkiem. Czy korzystniej jest przyjąć spadek czy może lepiej odrzucić? Jeżeli przyjmiemy spadek musimy poczynić kolejne kroki w celu potwierdzenia nabycia przez nas praw do spadku. Jak to zrobić? Istnieją dwa sposoby: pierwszy – udanie się do notariusza celem sporządzenia przez niego aktu poświadczenia dziedziczenia, drugi – zainicjowanie sprawy sądowej o stwierdzenie nabycia spadku, w wyniku której sąd wydaje postanowienie. O sporządzeniu przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia pisałem w poprzednim artykule, dlatego dzisiejszy wpis w całości poświęcę sprawie sądowej o stwierdzenie nabycia spadku. Już w tym miejscu warto zaznaczyć istotną różnicę między tymi dwoma sposobami, mianowicie sprawę sądową dotyczącą stwierdzenia nabycia spadku możemy zainicjować w każdej sytuacji. Dla sporządzenia przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia konieczna jest zaś zgoda i jednoczesna obecność u notariusza wszystkich zainteresowanych (spadkobiercy, zapisobiercy windykacyjni), co często jest niemożliwe.
Który sąd będzie właściwy w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku?
Właściwym rzeczowo w sprawie jest sąd rejonowy. Miejscowo zaś właściwy jest sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. Jest to tzw. sąd spadku. W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy. Często jednak istnieją trudności natury ekonomicznej np. spadkobiercy zamieszkują setki kilometrów od sądu spadku, który rozpoznaje sprawę. Co wtedy? Czy istnieje możliwość przekazania sprawy innemu sądowi położonemu bliżej miejsca zamieszkania spadkobierców? Tak, przepisy kodeksu postępowania cywilnego przewidują taką możliwość.
Kto musi być obecny na rozprawie o stwierdzenie nabycia spadku?
Sąd zawiadamia o obowiązku przybycia na rozprawę wnioskodawcę i uczestników, a także ich pełnomocników. Niemniej jednak, w praktyce obecność wszystkich wymienionych wyżej osób nie jest konieczna. Często wystarczy obecność jednego ze spadkobierców, który może złożyć tzw. zapewnienie spadkowe.
Jak przebiega postępowanie sądowe w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku?
Po przedstawieniu stanowisk przez wnioskodawcę i uczestników, sąd przechodzi do fazy dowodowej. Sąd bada gdzie spadkodawca przebywał przed śmiercią, kiedy i gdzie zmarł, kto jest spadkobiercą (ustawowym, testamentowym), czy spadkodawca pozostawił testament, a jeżeli tak to wzywa do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, że testament u niej się znajduje. Jeżeli testament zostanie złożony, sąd dokonuje jego otwarcia i ogłoszenia.
Sąd przeprowadza także tzw. zapewnienie spadkowe, polegające na rozpytaniu spadkobiercy (przynajmniej jednego). Przewodniczący zadaje pytania dotyczące pokrewieństwa ze spadkodawcą zgłaszającego się spadkobiercy, miejsca pobytu przed śmiercią i samej śmierci spadkodawcy, tego czy miał dzieci, czy w chwili śmierci spadkodawca był w związku małżeńskim, czy w chwili śmierci spadkodawcy żyli rodzice spadkodawcy, czy spadkodawca zostawił testament lub testamenty, czy toczyła się wcześniej sprawa sądowa o stwierdzenie nabycia spadku lub został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia, czy składający zapewnienie spadkowe składał oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, albo czy inne osoby składały takie oświadczenie. Sąd może również zapytać co wchodzi w skład spadku (chodzi głównie o nieruchomości i gospodarstwo rolne).
Jeżeli zapewnienie nie było złożone albo jeżeli zapewnienie lub inne dowody nie będą uznane przez sąd za wystarczające, sąd przez ogłoszenie wezwie do udziału w sprawie innych potencjalnych spadkobierców.
Ogłoszenie powinno zawierać:
1) imię, nazwisko, zawód oraz ostatnie miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy;
2) datę śmierci spadkodawcy;
3) wskazanie majątku pozostałego po spadkodawcy;
4) wezwanie, aby spadkobiercy w ciągu trzech miesięcy od dnia wskazanego w ogłoszeniu zgłosili i udowodnili nabycie spadku, gdyż w przeciwnym razie mogą być pominięci w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku.
Ogłoszenie umieszcza się w piśmie poczytnym na całym obszarze Państwa i podaje publicznie do wiadomości w ostatnim miejscu zwykłego pobytu spadkodawcy na tym obszarze, w sposób w miejscu tym przyjęty. Jeżeli wartość spadku jest nieznaczna, sąd może zaniechać umieszczenia ogłoszenia w piśmie. Po upływie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia sąd wyznaczy w celu rozpoznania zgłoszonych żądań rozprawę, na którą wezwie także osoby, które zgłosiły żądanie i podały miejsce zamieszkania.
Powyżej przedstawiłem najprostszy schemat postępowania sądowego w sprawie, w której nie ma sporu co do kręgu spadkobierców, nie został sporządzony testament lub testament nie jest przez nikogo kwestionowany. Postępowanie komplikuje się, gdy uczestnicy przedkładają sądowi inne testamenty lub kwestionują testamenty. Wtedy sprawa może toczyć się kilka lat. W takim wypadku faza dowodowa obejmować może dowód z przesłuchania wnioskodawcy i uczestników, zeznań świadków, dokumentów, opinie biegłych sądowych.
Jakie dokumenty musimy załączyć do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku?
To zależy od danej sprawy. Obligatoryjnie musimy załączyć zawsze odpis (skrócony lub zupełny) aktu zgonu spadkodawcy. Kolejnymi dokumentami, które załączamy są odpisy aktów urodzenia spadkobierców, odpisy aktów małżeństwa spadkobierców oraz odpisy aktów zgonu spadkobierców. Mają one wykazać stopień pokrewieństwa czy stopień relacji spadkodawcy ze spadkobiercami. Gdy spadkodawca sporządził testament (lub testamenty) musimy również go załączyć do wniosku. Jeżeli mamy wiedzę o nieruchomościach spadkodawcy lub o gospodarstwie rolnym, polecam również dołączyć stosowny dokument to potwierdzający. W sytuacji kwestionowania testamentu przez danego uczestnika, winien on przedstawić dowody np. opinie, dokumenty na poparcie swoich twierdzeń. Każda sprawa jest inna, w związku z czym wymaga indywidualnej taktyki procesowej oraz indywidualnego podejścia. Mając powyższe na uwadze, najlepiej skonsultować swoją sytuację z pełnomocnikiem zawodowym.
Do czego jest nam potrzebne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo akt poświadczenia dziedziczenia?
Jak już wcześniej nadmieniałem są to dokumenty poświadczające nasze prawa nabycia spadku. Przydadzą się nam np. w kontaktach z bankiem, kiedy będziemy chcieli wypłacić pieniądze z konta spadkodawcy, będziemy chcieli spłacić kredy zaciągnięty jeszcze przez spadkodawcę. Taki dokument pozwala nam również udowodnić nasze prawa m.in. do nieruchomości – jeżeli chcemy wpisać się jako właściciele w księdze wieczystej, czy ruchomości – jeżeli chcemy przerejestrować na siebie odziedziczone po spadkodawcy auto. Są to tylko przykłady spraw, gdzie taki dokument jawi się jako konieczny.
Stwierdzenie nabycia spadku a dział spadku
Sporządzenie przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia albo wydanie przez sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku nie jest równoznaczne z tym, że spadek został podzielony między spadkobierców. Problemu nie ma, jeżeli jest jeden spadkobierca, bowiem dziedziczy on całość spadku. W przypadku kiedy spadkobierców jest kilku, sąd lub notariusz określa wysokość ich udziałów w spadku. W takim wypadku konieczne jest dokonanie działu spadku między spadkobiercami, czyli rozdzielenie między siebie składników spadku.
Co jeśli spadkodawca sporządził testament i nie uwzględnił nas w nim? Na takie wypadki ustawodawca przewidział instytucję zachowku.
Szukasz adwokata od spraw spadkowych? Odziedziczyłeś spadek i nie wiesz jak dopełnić formalności z nim związanych? Zastanawiasz się nad zainicjowaniem sprawy sądowej o stwierdzenie nabycia spadku lub chcesz kwestionować testament? Adwokat Michał Dobies prowadzi sprawy z zakresu prawa spadkowego. Celem umówienia konsultacji prawnej zapraszamy do kontaktu. Zapraszamy również do odwiedzania biura Kancelarii w Warszawie i Filii w Żurominie.
