Rozdzielność majątkowa w trakcie małżeństwa

Rozdzielność majątkowa w trakcie małżeństwa – wprowadzenie

Zawierając związek małżeński dzielimy się z Drugą Połówką tym co najlepsze – naszym uczuciem, pasjami, czasem który razem spędzamy, ale również majątkiem. Z chwilą zawarcia małżeństwa oboje małżonków łączy węzeł prawny, węzeł kościelny, ale zazwyczaj również wspólny majątek. Najpowszechniejszym ustrojem majątkowym (ustrojem domyślnym) jest ustrój ustawowej małżeńskiej wspólności majątkowej – w skrócie „co moje to i twoje czyli nasze”. Zdarza się jednak, że małżonkowie decydują się na pewną modyfikację majątkowego ustroju małżeńskiego. Kiedy, dlaczego, jakie są tego wady a jakie zalety? Rozdzielność majątkowa w trakcie małżeństwa – zapraszam do lektury.

 

Ustroje majątkowe w małżeństwie

Ustawowym ustrojem majątkowym w małżeństwie jest wspólność. Zgodnie z art. 31 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Już z powyższego wynika, że z chwilą wstąpienia w związek małżeński powstają dwa odrębne od siebie majątki: 1. majątek wspólny małżonków, 2. majątki osobiste małżonków. Zasadniczo można skwitować to stwierdzeniem, że to co było tylko nasze przed ślubem również po ślubie jest tylko nasze, zaś to co uzyskaliśmy po ślubie samodzielnie lub wspólnie z drugim małżonkiem jest wspólne. Oczywiście, powyżej zaznaczyłem, że taka jest zasada, a jak nie trudno się domyśleć – jest od niej wiele wyjątków. Ale powoli…

 

Dla lepszego zobrazowania powyższego, kilka przykładów. Do majątku wspólnego małżonków należą w szczególności:

1. przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa przez oboje małżonków lub jednego z nich np. zakupiony przez męża, po ślubie, samochód (przeznaczony na cele rodzinne np. wycieczki, dojazd do pracy, odwożenie dzieci do przedszkola).
2. pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków. To, że małżonkowie mają dwa oddzielne rachunki bankowe, na które otrzymują wynagrodzenie za własną pracę, nie oznacza, że wynagrodzenie jest wyłącznie ich własnością.
3. dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków. Tytułem przykładu – jeżeli małżonek nabył przed ślubem mieszkanie w bloku, które należy do jego majątku osobistego, zaś po ślubie z uwagi na kupno domu wraz z żoną postanowił o wynajmie owego mieszkania w bloku – czynsz, który uzyskuje z najmu mieszkania jest składnikiem majątku wspólnego małżonków.
4. środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków.
5. kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie emerytalnym.

 

Wszystkie przedmioty i prawa, które nie wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków, należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

 

Co w takim razie wchodzi do majątku osobistego każdego z małżonków?

Do majątku osobistego każdego z małżonków wchodzą:

1. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej. Jak już wcześniej zaznaczałem – to co nabyliśmy przed małżeństwem, należy tylko do nas.
2. przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił. Jest to chyba najczęstszy punkt art. 33 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, pojawiający się w sporach o podział majątku po rozwodzie. Często bowiem małżonkowie toczą dyskusję, czy np. matka/teściowa darując pewien przedmiot lub pieniądze darowała je małżeństwu do ich majątku wspólnego czy tylko swojemu dziecku do jego majątku osobistego. Aby dana darowizna weszła do majątku wspólnego małżonków, musi to wynikać z wyraźnej decyzji darczyńcy.
3. prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom.
4. przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków. Chodzi tu o przedmioty, z których korzysta wyłącznie jeden z małżonków, np. odzież, obuwie, perfumy męskie, perfumy damskie.
5. prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie, np. prawo do wynagrodzenia.
6. przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość. Chodzi o odszkodowanie za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o którym mowa w art. 444 § 1 k.c., oraz o zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych z art. 448 oraz 445 k.c.
7. wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków. Wynagrodzenie za pracę do chwili jego wypłaty wchodzi w skład majątku odrębnego (osobistego) małżonka, po chwili wypłaty – wchodzi do majątku wspólnego małżonków.
8. przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków, np. nagroda pieniężna w pracy, nagroda artystyczna, nagroda literacka.
9. prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy.
10. przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

 

Czym jest rozdzielność majątkowa?

Rozdzielność majątkowa jest to ustrój majątkowy, polegający na tym, że małżonkowie nie posiadają majątku wspólnego na zasadach właściwych dla wspólności majątkowej małżeńskiej. Każdy z małżonków jest wyłącznym właścicielem przedmiotów majątkowych oraz praw nabytych przed zawarciem małżeństwa oraz w trakcie trwania małżeństwa. Dla określenia czy dany przedmiot/prawo należy do majątku osobistego/wspólnego małżonków istotna jest chwila podpisania intercyzy lub data wskazana w wyroku orzekającym o rozdzielności majątkowej, o czym poniżej.

 

Jak ustanowić rozdzielność majątkową w małżeństwie?

Aby ustanowić rozdzielność majątkową istnieją dwa sposoby – umowny i sądowy. Rozdzielność majątkową można zawrzeć tak przed, jak i w trakcie małżeństwa, podpisując stosowną umowę w formie aktu notarialnego (intercyzę). Jest to możliwe kiedy obie strony wyrażają zgodę na rozdzielność majątkową. Drugim sposobem jest sposób sądowy. Każdy z małżonków, z ważnych powodów, może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Jest to sposób, który aktualizuje się dopiero w trakcie małżeństwa i zazwyczaj jest stosowany, kiedy jeden z małżonków nie wyraża zgody na ustanowienie rozdzielności majątkowej.

 

Rozdzielność majątkowa w trakcie małżeństwa. Dlaczego ustanawiamy rozdzielność majątkową w małżeństwie?

Odpowiedź jest prosta – ze względów finansowych. Rozdzielność majątkowa jest finansowym zabezpieczeniem rodziny, w przypadku gdy jeden z małżonków lub oboje prowadzą działalność gospodarczą. Posiadając rozdzielność majątkową, małżonek nie odpowiada swoim majątkiem za długi spowodowane zachowaniem drugiego małżonka. Owe wyłączenie nie jest jednak automatyczne. Zgodnie z art. 47¹ kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – małżonek może powoływać się względem innych osób (np. wobec wierzyciela swojego małżonka) na umowę majątkową małżeńską (intercyzę), gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome. To na nas spoczywa obowiązek poinformowania kontrahenta (wierzyciela) o naszym ustroju majątkowym – rozdzielności majątkowej (posiadanej intercyzie). Wierzyciel ma bowiem prawo przypuszczać, że w naszym małżeństwie obowiązuje ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej, który jest zasadą.

Jeżeli wierzyciel naszego współmałżonka nie zostanie prawidłowo poinformowany o ustroju rozdzielności majątkowej(intercyzie), który posiadamy, wówczas następują w stosunku do niego skutki takie same, jakby umowa majątkowa w ogóle nie została zawarta. Umowa ta jest ważna, ale względem niniejszego wierzyciela jest bezskuteczna. W konsekwencji powyższego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z majątku, który byłby objęty wspólnością ustawową, gdyby intercyzy nie było.

 

Czy warto zrobić rozdzielność majątkową przed rozwodem?

Rozwód jest formalnym przypieczętowaniem rozpadu związku małżeńskiego. Na związek małżeński nie tylko składają się emocje, relacje między małżonkami, ale również to czego wspólnie się dorobili, co uzyskali bądź uzyskują dla siebie i dla rodziny. Jeżeli wiemy, że nie widzimy przyszłości z drugim małżonkiem, nie wiążemy z nim jakichkolwiek długoterminowych planów, w mojej ocenie, zbędne jest trwanie w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej. Im szybciej ustanowimy rozdzielność majątkową w małżeństwie tym mniej będzie składników do podziału w sprawie o podział majątku wspólnego małżonków (albo owe składniki będą miały mniejszą wartość). Rozdzielność majątkowa bez rozwodu (jeszcze) będzie lepszym rozwiązaniem niż trwanie w dalszym ciągu w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej – niejednokrotnie zaoszczędzi to wielu emocji związanych z ewentualnymi sporami co do majątku wspólnego.

 

 

Rozdzielność majątkowa powstaje również z chwilą uprawomocnienia się wyroku orzekającego rozwód lub separację albo unieważnienie małżeństwa. Rozdzielność majątkowa powstaje z mocy prawa, w razie ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości jednego z małżonków. Możliwe jest zainicjowanie sprawy sądowej o ustanowienie rozdzielności majątkowej, kiedy sprawa o rozwód lub separację jest w toku. Sprawy o rozwód lub separację mogą trwać latami, zaś sprawa o ustanowienie rozdzielności majątkowej, która rzutuje na późniejszą sprawę o podział majątku wspólnego małżonków, może zakończyć się na 1-2 rozprawach, czasowo zaś – może zakończyć się prawomocnym orzeczeniem jeszcze przed wydaniem przez sąd I instancji wyroku rozwodowego lub orzekającego separację.

 

Czy istnieje możliwość ustanowienia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną? O tym w kolejnym wpisie.

 

Rozdzielność majątkowa w trakcie małżeństwa? Intercyza czy sądowy sposób jej ustanowienia? Potrzebujesz adwokata od rozdzielności majątkowej w Warszawie? Adwokat od rozwodów w Warszawie? Zapraszamy do kontaktu. Kancelaria Adwokacka adwokata Michała Dobiesa świadczy kompleksową obsługę prawną z zakresu prawa rodzinnego.