Wydziedziczenie – wprowadzenie

Wiele razy spotkałem się z sytuacją, że zdaniem klienta dana osoba na pewno została przez spadkodawcę wydziedziczona. Na poparcie tych słów klient przytaczał przykłady zachowań  tej osoby wobec spadkodawcy. Czy aby na pewno dobrze rozumiemy pojęcie „wydziedziczenie”? Jakie warunki musimy spełnić, aby skutecznie kogoś wydziedziczyć? I wreszcie, kogo możemy wydziedziczyć? Na te i inne pytania postaram się udzielić odpowiedzi w niniejszym wpisie.

 

Co to jest wydziedziczenie?

Wydziedziczenie jest pozbawieniem zachowku osób, którym zachowek by przysługiwał. Wydziedziczenia można dokonać tylko w testamencie. Przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku winna wynikać z treści testamentu. Nie ma jednego ogólnego wzoru jak powinno wyglądać wydziedziczenie. Z testamentu musi jednak jasno wynikać wola spadkodawcy do pozbawienia zachowku danej osoby. Wydziedziczający powinien precyzyjnie określić osobę, której dotyczyć ma wydziedziczenie, musi również konkretnie wskazać powód wydziedziczenia. Dla skuteczności wydziedziczenia nie wystarczy lakoniczne wskazanie (przepisanie) z kodeksu cywilnego jednej z jego podstaw. Spadkodawca powinien opisać zachowania, które w jego ocenie, wypełniają przesłanki wydziedziczenia. Samo posłużenie się przez spadkodawcę sformułowaniem, że spadkobierca uporczywie nie dopełniał obowiązków rodzinnych, bez wskazania rodzaju obowiązków nie jest wystarczające. [wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 13.01.2011 r., sygn. I ACa 1021/10]

 

Wydziedziczenie. Kto i kogo może wydziedziczyć?

Wydziedziczyć może spadkodawca (testator). Wydziedziczonymi zaś mogą być tylko osoby, którym w świetle przepisów prawa przysługuje zachowek, tj. zstępni spadkodawcy, małżonek spadkodawcy, rodzice spadkodawcy.

 

Przesłanki wydziedziczenia, czyli kiedy nie należy się zachowek?

Ustawodawca wskazał 3 przesłanki wydziedziczenia. Jest to katalog zamknięty. Spadkodawca może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, gdy ten:

 

1. wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;

Niniejsza przesłanka dotyczy zachowania uznanego społecznie za naganne, nieakceptowanego przez spadkodawcę, odznaczającego się ciągłością, zawinieniem czy celowością. Jako przykład można wskazać: handel narkotykami, niemoralne prowadzenie się czy znęcanie nad osobami trzecimi.

 

2. dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;

Powyższa przesłanka jest oczywista, niewymagająca szerszego uzasadnienia. Chodzi bowiem o przestępstwo, wyłącznie umyślne, skierowane wobec wymienionych wyżej dóbr.

 

3. uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Również i ta przesłanka zdaje się być jasna. Chodzi bowiem o niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych rozumianych szeroko. Mogą się one przejawiać choćby w braku opieki nad spadkodawcą czy niedopełnianiu obowiązku alimentacyjnego. Znamię uporczywości wiąże się zaś ze stanem długotrwałym, celowym i w pełni akceptowalnym przez wydziedziczonego. Wydziedziczony ma wolę takiego zachowania. W pojęciu „zaniedbywanie wobec spadkodawcy obowiązków rodzinnych”, o którym mowa w art. 1008 pkt 3 k.c., mieści się również takie zachowanie, które prowadzi do faktycznego zerwania kontaktów rodzinnych i ustania więzi uczuciowej, normalnej w stosunkach rodzinnych. Chodzi tu więc również o wszczynanie ciągłych awantur, kierowanie pod adresem spadkodawcy nieuzasadnionych i krzywdzących zarzutów, wyrzucenie go z domu, brak udziału w jego życiu choćby poprzez wizyty w jego miejscu zamieszkania czy okazywanie zainteresowania jego sprawami. [wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2002 r., sygn. II CKN 1397/00]

 

Przebaczenie wydziedziczonemu – czy należy się zachowek?

Spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył. Dotyczy to sytuacji gdy, przebaczenie nastąpiło jeszcze przed sporządzeniem testamentu. Jeżeli w chwili przebaczenia spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem. Przebaczenie przez spadkodawcę uprawnionemu do zachowku może nastąpić także po wydziedziczeniu go w testamencie i do swej skuteczności nie wymaga zachowania formy testamentowej. [uchwała Sądu Najwyższego z 19.10.2018 r., sygn. III CZP 37/18] Reasumując, osobie której wybaczył spadkodawca należy się zachowek.

 

Jeżeli chcesz dowiedzieć się czym różni się wydziedziczenie od niegodności dziedziczenia – zapraszam do lektury niniejszego artykułu.

 

Nie wiesz, czy spadkodawca Cię wydziedziczył? Zastanawiasz się, czy przysługuje Ci zachowek? Masz wątpliwości co do ważności testamentu? Kiedy nie należy się zachowek? Kancelaria Adwokacka Adwokat Michał Dobies z siedzibą w Warszawie i Filią w Żurominie świadczy pomoc prawną z zakresu prawa spadkowego. Zapraszamy do kontaktu.