Testament ustny – kiedy i w jakich okolicznościach może zostać sporządzony?

Testament ustny – wprowadzenie

Wypowiadając słowo „testament”, każdy z nas ma pewne skojarzenia z dziedziczeniem. Przychodzi nam na myśl ,,spadek”, ,,zachowek”, „testament własnoręczny sporządzony na zwykłej kartce papieru”, „notariusz”, „testament sporządzony w kancelarii notarialnej”. Wszystkie powyższe skojarzenia są trafne. Do najpopularniejszych testamentów należą testamenty własnoręczne oraz testamenty sporządzone w formie aktu notarialnego. Istnieją również inne, mniej rozpowszechnione formy testamentu (testamenty szczególne) takie jak testament wojskowy, podróżny oraz testament ustny. Co je różni? W jakich okolicznościach możemy je sporządzić? Co jest konieczne dla ich ważności? W niniejszym wpisie podejmę się rozwinięcia tematyki testamentu ustnego. Zapraszam do lektury.

 

Testament ustny  w kodeksie cywilnym

Szczegółowe unormowania odnoszące się do testamentu ustnego znaleźć możemy w art. 952 kodeksu cywilnego. Forma ustna testamentu zarezerwowana jest dla sytuacji wyjątkowych, nagłych, w jakich znalazł się spadkodawca (testator), które utrudniają lub uniemożliwiają sporządzenie testamentu w formie zwykłej. Testament ustny jest testamentem szczególnym – traci moc z upływem 6 miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego (własnoręcznego, notarialnego, allograficznego), chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu. Jest też najczęstszą formą testamentu szczególnego, jak również najczęściej dochodzi do prób fałszowania właśnie testamentów ustnych.

 

Kiedy możemy „sporządzić” testament ustny?

Po pierwsze – musi istnieć obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli w skutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione;

Przy ocenie istnienia stanu obawy rychłej śmierci – a więc takiej, która wkrótce ma nastąpić – należy brać pod uwagę jedynie takie stany chorobowe, które w świetle zasad wiedzy lekarskiej lub doświadczenia życiowego mogą spowodować rychły zgon (koncepcja obiektywna obawy rychłej śmierci). Należy jednak również uwzględnić indywidualne właściwości organizmu testatora, np. stan odporności oraz jego wiek. Dla spełnienia przesłanki „istnienia obawy rychłej śmierci” wymagane jest, aby spadkodawca odczuwał niepokój co do swojej bliskiej śmierci. Obawa ta winna być obiektywnie uzasadniona.

Przesłanką sporządzenia testamentu ustnego może być także zaistnienie szczególnych okoliczności, wskutek których zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Katalog tych okoliczności jest otwarty. Dla przykładu możemy wymienić klęskę żywiołową, panującą epidemie, powódź czy działania wojenne.

 

Po drugie – spadkodawca może oświadczyć swoją ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków;

Świadkiem może być osoba specjalnie przez spadkodawcę wezwana, jak i przypadkowo obecna przy składaniu przez niego oświadczenia ostatniej woli. Spadkodawca (testator) musi skierować do świadka swe oświadczenie w sposób dla niego zrozumiały. Świadek zaś musi mieć świadomość, że spadkodawca sporządza w jego obecności testament. Świadek musi być obecny przez cały czas składania oświadczenia woli przez testatora.

 

Po trzecie – treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie; Podpisy powinny zawierać imię i nazwisko podpisującego, a co najmniej nazwisko. Sama zaś treść pisma powinna obejmować oświadczenie testatora, oznaczenie osoby testatora oraz świadków. Wystarczy, aby spisujący wskazał w piśmie imiona i nazwiska testatora i świadków.

 

Po czwarte – jeżeli treść testamentu ustnego nie została stwierdzona jak wyżej wskazano (w „po trzecie”), można ją w ciągu 6 miesięcy od dnia śmierci spadkodawcy stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Zasadniczo, przesłuchanie świadków powinno obejmować wszystkich świadków obecnych przy oświadczeniu ostatniej woli (minimum 3 świadków). Jeżeli było tylko 3 świadków a przesłuchanie jednego z nich nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody – sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach 2 świadków.

 

 

Kto nie może być świadkiem przy testamencie ustnym?

Nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu:

1. kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych;
2. niewidomy, głuchy lub niemy;
3. kto nie może czytać i pisać;
4. kto nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza testament;
5. skazany prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania.

Udział w sporządzaniu testamentu osoby dotkniętej co najmniej jedną z powyższych przesłanek skutkuje nieważnością całego testamentu.

 

Ponadto, świadkiem przy sporządzaniu testamentu nie może być osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść. Nie mogą być również świadkami: małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia. Jeżeli świadkiem była jedna z osób wymienionych powyżej, nieważne jest tylko postanowienie, które przysparza korzyści tej osobie, jej małżonkowi, krewnym lub powinowatym pierwszego lub drugiego stopnia albo osobie pozostającej z nią w stosunku przysposobienia. Jednakże gdy z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez nieważnego postanowienia spadkodawca nie sporządziłby testamentu danej treści, nieważny jest cały testament.

 

 

CIEKAWOSTKA !!! Testament ustny mogą sporządzić również osoby głuche, nieme i głuchonieme. Warunkiem ważności takiego testamentu jest wykazanie, że spadkodawca miał wolę testowania w formie „ustnej” i oświadczył swą ostatnią wolę w sposób dostateczny tj. za pomocą ruchów, gestów (np. języka migowego) lub innych zrozumiałych dla świadków zachowań.

 

 

 

Potrzebujesz pomocy prawnej z zakresu prawa spadkowego? Chcesz przeprowadzić postępowanie spadkowe, ale nie wiesz jak? A może czeka Cię sprawa spadkowa w sądzie i potrzebujesz adwokata? Kancelaria Adwokacka adwokata Michała Dobiesa świadczy pomoc prawną z zakresu prawa spadkowego. Zapraszamy do kontaktu. Adwokat Michał Dobies udziela porad prawnych w kancelarii w Warszawie i w Żurominie. Celem umówienia konsultacji zapraszamy do kontaktu telefoniczne, e-mail, za pomocą formularza w zakładce KONTAKT oraz osobistego w kancelarii.