Niegodność dziedziczenia – kiedy mogę zostać uznanym za niegodnego dziedziczenia?

Niegodność dziedziczenia – wprowadzenie

Chwili otwarcia spadku, chwili dziedziczenia, często towarzyszy pewna ekscytacja. Czy spadkodawca zostawił jakiś spadek? Co nam przypadnie? Niejednokrotnie jednak doświadczamy zawodu, dowiadując się o tym kto będzie dziedziczył spadek. W naszej ocenie spadkobierca jest niegodny, aby dziedziczyć. Co zrobić? Przecież względy etyczno – moralnie nie pozwalają nam przejść obojętnie obok takiej sytuacji. Ustawodawca również i takie stany przewidział. Niegodność dziedziczenia – remedium na niniejszą sytuację.

 

Niegodność dziedziczenia – pojęcie

Co to znaczy „niegodność dziedziczenia”? Jest to jeden ze sposobów przewidziany przez kodeks cywilny pozbawiający spadkobiercę dziedziczenia, po otwarcia spadku. Dotyczyć może tak spadkobierców testamentowych jak i spadkobierców ustawowych. Spadkobierca może być uznany za niegodnego dziedziczenia wyłącznie przez sąd.

 

Przesłanki niegodności dziedziczenia

Kodeks cywilny enumeratywnie wymienia katalog przesłanek niegodności dziedziczenia. Są to:

 

1. dopuszczenie się przez spadkobiercę umyślnego ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;

Niegodny musi mieć zamiar popełnienia przestępstwa przeciwko spadkodawcy. Przestępstwo musi mieć charakter „ciężki”. W kodeksie karnym nie występuje pojęcie „ciężkiego przestępstwa” w związku z czym zakwalifikowanie danego czynu jako ciężkiego czy nie należy pozostawić sądowi cywilnemu. Zasadny jest także pogląd, że „ciężkości” przestępstwa nie przesądza przewidziany w kodeksie karnym rozmiar zagrożenia karą, w związku z czym nawet „lekkie” z punktu widzenia prawa karnego oraz zagrożenia karą przestępstwo może być uznane za „ciężkie” w rozumieniu art. 928 § 1 pkt 1 k.c.[wyrok SN z dnia 23.03.2016, sygn. akt III CSK 80/15]

 

2. nakłonienie spadkodawcy przez spadkobiercę, podstępem lub groźbą, do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodzenie mu w dokonaniu jednej z tych czynności;

Zachowanie niegodnego musi być podstępne, tj. celowe, zamierzone, świadome zachowanie spadkobiercy, które ma wywołać u spadkodawcy mylne wyobrażenie o rzeczywistym stanie rzeczy. Jest to również zachowanie spadkobiercy, który wiedząc o błędnym przekonaniu spadkodawcy, umacnia go w nim czy wręcz wpływanie swoim zachowaniem przez spadkobiercę na spadkodawcę, który mylnie postrzega rzeczywistość, aby ten sporządził testament o określonej treści.

Niegodny może wpłynąć na decyzję spadkodawcy groźbą, tj. działaniem celowym, zamierzonym mającym na celu wymuszenie na zagrożonym, wbrew jego woli, złożenia określonego oświadczenia. Grożący zapowiada negatywne w skutkach zachowanie wobec zagrożonego, jeżeli ten nie złoży oświadczenia o określonej treści.

 

3. umyślne ukrycie lub zniszczenie przez spadkobiercę testamentu spadkodawcy, podrobienie lub przerobienie testamentu przez spadkobiercę albo świadome skorzystanie przez spadkobiercę z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

Niniejsza przesłanka dotyczy bezpośredniej ingerencji w dokument testamentu. Ukrycie, zniszczenie testamentu jest fizycznym działaniem spadkobiercy mającym na celu nie dowiedzenie się przez innych spadkobierców o woli testatora. Podrobienie i przerobienie testamentu to ingerencje odpowiednio – w istotę testamentu oraz w treść testamentu. Testament jest wtedy ważny, gdy sporządził go spadkodawca. Przy podrobieniu mamy do czynienia ze sporządzeniem go przez inną osobę niż spadkodawca, która nadaje mu pozory autentyczności. Przerobienie testamentu polega zaś na dokonaniu zmian w treści testamentu, przez osobę niebędącą testatorem.

 

4. uporczywe uchylanie się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową.

Niniejsza przesłanka dotyczy braku spełniania obowiązku alimentacyjnego spadkobiercy wobec spadkodawcy nałożonego w/w dokumentem, przy zaistnieniu stanu uporczywości. Jak wynika z redakcji przepisu – uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego ma zaistnieć w relacji spadkobierca – spadkodawca a nie spadkobierca – inna niż spadkodawca osoba. Uporczywość zaś odnosić należy do długości owego zachowania, powtarzalności zachowania, sytuacji życiowej zobowiązanego – możliwości łożenia alimentów i świadomości owego zachowania. Za uporczywe należałoby uznać np. zachowanie kiedy zobowiązany do płacenia alimentów posiada środki finansowe (jest w dobrej sytuacji materialnej) i wie że ciąży na nim obowiązek alimentacyjny, ale w pełni świadomie (z premedytacją) nie realizuje go.

 

5. uporczywe uchylanie się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.

Niniejsza przesłanka dotyczy braku spełnienia obowiązku pieczy spadkobiercy wobec spadkodawcy, a nie wobec innej niż spadkodawca osoby. Obowiązek pieczy może wynikać z różnych tytułów np. z przysługującej władzy rodzicielskiej czy np. małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy.

 

Kto może wystąpić z żądaniem uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia?

Z właściwym żądaniem może wystąpić każdy, kto ma w tym interes.

 

W jakim terminie?

Z żądaniem takim możemy wystąpić w ciągu roku od dnia, w którym dowiedzieliśmy się o przyczynie niegodności. Nie może to być później jednak niż przed upływem lat trzech od otwarcia spadku.

 

Jak wpływa niegodność dziedziczenia na samo dziedziczenie?

Spadkobierca uznany przez sąd za niegodnego dziedziczenia jest traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Uznany za niegodnego dziedziczenia nie dziedziczy – ani z testamentu, ani z ustawy.

 

Przebaczenie niegodnemu

Jeżeli spadkodawca przebaczył spadkobiercy, nie może on zostać uznany za niegodnego dziedziczenia. Spadkodawca dokonując aktu przebaczenia musi mieć dostateczne rozeznanie w tym czego dokonuje, wobec kogo, za co i jakie to odniesie skutki. Forma przebaczenia nie jest istotna. Puszczenie w niepamięć krzywd czy negatywnych zachowań spadkobiercy może przejawiać się w słowie spadkodawcy, piśmie czy choćby w geście np. uściśnięciu dłoni.

 

Jeżeli chcesz dowiedzieć się czym różni się niegodność dziedziczenia od wydziedziczenia – zapraszam do lektury niniejszego artykułu.

 

Zastanawiasz się nad zainicjowaniem sprawy o uznanie za niegodnego dziedziczenia? Potrzebujesz pomocy adwokata w sprawach spadkowych? Kancelaria Adwokacka Adwokat Michał Dobies z siedzibą w Warszawie i Filią w Żurominie podejmuje się prowadzenia spraw z prawa spadkowego. Zapraszamy do kontaktu.